Trường tiểu học không còn ban thanh tra mà chỉ thực hiện kiểm tra nội bộ
Ngày 13/4/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 755/QĐ-TTg về thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng liên quan đến việc sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tinh gọn, hiệu quả, không chồng chéo. Theo đó, bắt đầu từ ngày 1/6/2025, cơ cấu tổ chức thanh tra trong ngành giáo dục sẽ có sự thay đổi toàn diện – trong đó, trường tiểu học sẽ không còn ban thanh tra mà chỉ thực hiện kiểm tra nội bộ.
Chuyển đổi mạnh mẽ từ thanh tra sang kiểm tra
Theo đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), sự thay đổi này nằm trong lộ trình tái cơ cấu tổ chức thanh tra của các bộ, ngành. 12 Thanh tra bộ – trừ Quốc phòng, Công an và Ngân hàng Nhà nước – sẽ chấm dứt hoạt động để chuyển toàn bộ chức năng thanh tra về Thanh tra Chính phủ. Tại địa phương, các Thanh tra Sở GD&ĐT cũng được sáp nhập về Thanh tra tỉnh, đồng thời các sở không còn đơn vị thanh tra riêng mà sẽ thực hiện kiểm tra theo chuyên môn trong phạm vi quản lý nhà nước.
Với hệ thống trường học, đặc biệt là các trường tiểu học, điều này có nghĩa là không còn ban thanh tra nội bộ như trước. Thay vào đó, các trường sẽ tự tổ chức kiểm tra nội bộ theo quy chế. Đây là bước chuyển hóa vai trò quản lý từ “thanh tra hành chính” sang “kiểm soát chất lượng nội bộ” – điều đòi hỏi sự đổi mới trong năng lực quản trị của hiệu trưởng và ban giám hiệu nhà trường.
Tăng quyền kiểm tra – nâng trách nhiệm nhà trường
Dù không còn bộ phận thanh tra, Sở GD&ĐT và các phòng chuyên môn vẫn được quyền kiểm tra, lập biên bản vi phạm hành chính, theo quy định pháp luật và chuyên môn. Điều này đảm bảo vẫn duy trì được kỷ cương trường học, song với cơ chế linh hoạt, không hành chính hóa đội ngũ giáo viên như trước.
TS Mai Thị Anh – Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ GD&ĐT) cho biết: “Sự thay đổi này đòi hỏi toàn ngành giáo dục phải chuyển đổi nhận thức và phương pháp quản lý. Đặc biệt, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý trường tiểu học cần được tập huấn đầy đủ để thực hiện tốt công tác kiểm tra nội bộ thay cho thanh tra hành chính.”
Gắn kết với cải cách nghị định xử phạt trong giáo dục
Thay đổi hệ thống thanh tra được triển khai đồng thời với việc sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan, điển hình là Nghị định 04/2021/NĐ-CP và Nghị định 127/2021/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục. Tại hội thảo ngày 16/5/2025 do Bộ GD&ĐT tổ chức tại TP.HCM, nhiều ý kiến của các sở GD&ĐT, cán bộ quản lý, giáo viên đã thẳng thắn chỉ ra những bất cập trong việc thực thi các nghị định hiện hành.
Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh: “Sau nhiều năm thực hiện, các quy định xử phạt trong giáo dục đã bộc lộ nhiều điểm không còn phù hợp với thực tiễn. Việc sửa đổi là cần thiết để tăng tính khả thi, phù hợp và hiệu quả trong bối cảnh không còn hệ thống thanh tra như trước.”
Băn khoăn từ cơ sở và vai trò của người thầy
Từ thực tiễn, đại diện Sở GD&ĐT Bình Phước đã bày tỏ lo ngại về quy trình lập biên bản, xử phạt vi phạm khi không còn đoàn thanh tra chuyên ngành, đồng thời kiến nghị Bộ cần ban hành hướng dẫn cụ thể về tổ chức kiểm tra sau khi dừng thanh tra.
Bên cạnh đó, các giáo viên tiểu học cũng cần có sự chuyển mình mạnh mẽ, khi vai trò tự kiểm tra – tự chịu trách nhiệm trở nên rõ nét. Giáo viên không chỉ là người giảng dạy mà còn là chủ thể thực hiện quản lý chuyên môn và kỷ luật nội bộ. Điều này đòi hỏi mỗi giáo viên cần hiểu rõ quy định pháp luật, đồng thời góp ý tích cực cho các dự thảo nghị định để hoàn thiện khung pháp lý.
Thay đổi không chỉ là cơ cấu – mà là nhận thức và văn hóa quản lý
Việc trường tiểu học không còn ban thanh tra mà chỉ thực hiện kiểm tra nội bộ là minh chứng cho chủ trương quản trị giáo dục theo hướng hiện đại – giảm biên chế, tránh chồng chéo, tăng hiệu quả thực tiễn. Nhưng để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cần có:
Quy chế kiểm tra nội bộ cụ thể, rõ ràng cho từng cấp học;
Đào tạo, tập huấn chuyên môn và pháp lý cho hiệu trưởng, giáo viên;
Giám sát của cộng đồng, phụ huynh để bảo đảm tính công khai, minh bạch;
Phản hồi từ cơ sở được lắng nghe và cập nhật kịp thời trong các chính sách.
Kết luận: Cơ hội hay thách thức – phụ thuộc vào cách thực thi
Sự thay đổi hệ thống thanh tra trong giáo dục không chỉ đơn thuần là thay đổi về tổ chức mà còn là thước đo của năng lực điều hành, quản lý, đặc biệt trong các trường tiểu học – nơi nền tảng giáo dục quốc gia được vun đắp. Việc bỏ thanh tra – giữ kiểm tra nội bộ là một bước đi cần thận trọng nhưng đầy triển vọng nếu được thực hiện minh bạch, đồng bộ và có sự đồng hành từ chính những người đứng lớp.